Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, milyonlarca çalışanın 2020’de alacağı maaşı belirleyecek Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 2 Aralık Pazartesi günü ilk toplantısını gerçekleştireceğini duyurmuştu. İşçi, işveren ve hükümeti temsil eden 15 kişilik komisyondan çıkacak sonuç merakla takip edilecek. Ancak asgari ücretlinin maaş dışında da birçok yasal hakkı var.

Zamanında ücret ödemesi

Kanunlara göre; ‘asgari ücret’, bir insanın en temel ihtiyaçları olan, beslenme, barınma, giyim, ısınma, ulaşım gibi ihtiyaçlarını karşılamasına yetecek şekilde düzenlenen, bir çalışana verilebilecek en düşük ücret anlamına geliyor. Asgari ücretin altında eleman çalıştırmak yasak. 4857 sayılı kanun kapsamında koruma altına alınan asgari ücret ödemeleri, en geç bir ay içerisinde yatırılmak zorunda.

Eksik ve geç yatarsa

Asgari ücretli, ücretin gecikmesi veya hiç ödenmemesi halinde iş akdini feshetme ve kıdem tazminatı talebinde bulunma hakkına sahip. Diğer yandan çalışan, ücretinin eksiksiz yatırılmasını isteme hakkına sahip. Maaşı eksik ya da geç yatırılan işçi hukuki yollara başvurabilir. Deneme süresi yasal olarak var evet. Ama ‘deneme süresi’ adı altında sigortasız işçi çalıştırılması kanuna aykırı bir durum.

Kıdem ve ihbar

Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı, asgari ücretle çalışan işçilerin temel haklarından birisidir. Haksız yere işten çıkarılan ya da kurum kaynaklı bir problemden dolayı kendi isteğiyle işten ayrılan işçiye kıdem tazminatı ödenir. Burada işçinin en az 1 yıl aynı işyerinde çalışıyor olması gerekir. Bu da 2019 yılı için en az 2.538 lira ödeme anlamına geliyor. Ayrıca işten çıkarma ya da işten ayrılma sürecinde belli bir süre önceden karşı tarafa bildirilmesi gerekir. Bu bildirilmezse işçiye, çalışma süresine göre 2-8 haftalık ücret karşılığı ihbar tazminatı da ödenir.

Deneme sürecinde sigorta

Yasaya göre; deneme süresi en fazla 2 ay. Bu süre toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi bir işçinin işyerine ve işine uyum sağlayıp sağlayamayacağının anlaşılması için geçen süredir. Ancak bunun sigortayla bir ilgisi yok. Bazı işverenler işçileri sigortasız çalıştırmak için deneme süresini bahane edebilir. Ancak işverenlerin bu tutumu yasa dışıdır. İşveren mutlaka SGK’ya bildirim yapmalıdır.

Yıllık izin hakkı

Kanunda olan bir haktır ve bir yılını dolduran işçi ücretli izin hakkını kullanabilir.

Çalışma süresi 1 ile 5 yıl arasında (5 yıl dahil) olanlara 14 gün,

6 ile 14 yıl (14 yıl dahil) arasında olanlara 20 gün,

15 yıl veya daha fazla olanlara 26 gün yıllık ücretli izin verilir.

18 ve daha küçük yaştakiler ile 50 ve daha büyük yaştakilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.

Kullanılmayan izni olan ve işten ayrılan bir çalışan izin paralarını alır.

Haftalık çalışma

Yasalara göre haftada 45 saatten fazla işçi çalıştırmak yasak. Bu süre haftanın günlerine bölünerek günlük çalışma süresi belirlenir. Yani haftada 5 gün çalıştığınızı varsayarsak günlük çalışma saatiniz 9 saattir. Gece çalışanlar ise 7.5 saat çalışır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok 7.5, haftada en çok 37.5 saattir. İşçinin yıllık fazla mesaisi 270 saati aşamaz. Fazla mesai yüzde 50 zamlı ödenir. Kanuna göre; eğer işçi 7.5 saatten fazla çalışılıyor ise, ara dinlenmesi en az 1 saat olmalı. Yine asgari ücretlinin haftada en az 1 gün izin hakkı yasal zorunluluk.

İşe dönüş için

Asgari ücretlilerin de işe iade davası açma hakkı vardır. Haksız yere işten çıkarılan işçiler işe iade davası açarak işe dönebilirler. Bu dava 30 ve daha fazla işçi çalıştıran işverene karşı, haksız olarak işten çıkarılmış olan işçi tarafından 30 gün içinde açılabilir.